بيجنگ(ويب ڊيسڪ)نئين خلائي ڊوڙ تيزيءَ سان وڌي رهي آهي، جتي آمريڪا خبردار ڪيو آهي ته ان جو وڏو حريف، چين، ٽيڪنالاجي ۾ تيزيءَ سان ترقي ڪري خلا ۾ برابري جي طرف وڌي رهيو آهي. چين جو چوڻ آهي ته ان جا وڏي پيماني وارا منصوبا پرامن مقصد لاءِ آهن ۽ هو خلا کي هٿيارن جو اڏو بنائڻ جي خيال کي رد ڪري ٿو پر ساڳئي وقت سندس چوڻ آهي ته انهن مان ڪيتريون ئي خلائي ٽيڪنالاجين جا فوجي استعمال به ٿي سگهن ٿا. هتي انهن مان ڪجهه جو ذڪر ڪجي ٿو.
بيدو (BeiDou) نيٽورڪ
چيني نيويگيشن سيٽلائيٽ سسٽم بيدو سڄي دنيا لاءِ پوزيشننگ، نيويگيشن ۽ ٽائمنگ جون خدمتون فراهم ڪري ٿو. بيدو جو 60 سيٽلائيٽن تي ٻڌل نيٽورڪ 2020 کان مڪمل طور تي آپريشنل آهي، ۽ 2024 ۾ ان جا فائنل بيڪ اپ سيٽلائيٽ لانچ ڪيا ويا. بيدو، چين جي ٽيڪنيڪي خودڪفالت جو علامتي نظام، خاص طور تي بيلٽ اينڊ روڊ ملڪن ۾، آمريڪي GPS جي اجاره داري کي چئلينج ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. بيدو، شهري استعمال سان گڏ، چيني فوج جي سڀني شاخن کي اعليٰ درستگي سان نيويگيشن خدمتون ڏئي ٿو، خاص ڪري ايشيا پيسفڪ علائقي ۾، جتي اها GPS کان وڌيڪ صحيح آهي. ان جي ذريعي چيني ميزائيل، بم ۽ ٻيا صحيح هٿيار هدايت حاصل ڪري سگهن ٿا، ۽ پي ايل اي بيدو جي شارٽ ميسيج فنڪشن کي رابطي لاءِ استعمال ڪري سگهي ٿي.
سيٽلائيٽ ڪميونيڪيشن
چين هاڻي گهٽ مدار وارن سيٽلائيٽن جون ٻه وڏيون ڪميونيڪيشن ميگا-ڪنسٽيليشنز تي ڪم ڪري رهيو آهي، جيڪي SpaceX جي Starlink جو متبادل ٿي سگهن ٿيون.
• Qianfan (هزار سيلون): 14,000 سيٽلائيٽس تي ٻڌل براڊبينڊ نيٽورڪ، جنهن جو مقصد 2030 تائين مڪمل ٿيڻ آهي.
• Guowang (نيشنل نيٽورڪ): 13,000 سيٽلائيٽن سان ٻه سب-ڪنسٽيليشنز تي مشتمل نظام، جنهن جي شروعات 2024 جي آخر ۾ ٿي.
انهن نيٽورڪن ذريعي، جنگ جي صورت ۾، چين جي فوج محفوظ، تيز رفتار رابطن ۽ مشين سان مشين جو ڪميونيڪيشن حاصل ڪري سگهي ٿي، خاص طور تي ڊرون جنگ جي دور ۾.
جاسوسي سيٽلائيٽ
چين ڪيترائي ISR (انٽيليجنس، سرويلينس، ريڪونيسنس) صلاحيتن وارا سيٽلائيٽ تيار ڪيا آهن:
• Yaogan: ريموٽ سينسنگ، ريڊار ۽ اليڪٽرانڪ انٽيليجنس سيٽلائيٽ، بنيادي طور تي فوجي جاسوسي لاءِ.
• TJS: ناسا موجب، جيو اسٽيشنري مدار ۾ موجود فوجي سيٽلائيٽ جيڪي ابتدائي خبرداري ۽ سگنل انٽيليجنس لاءِ ڪم ڪن ٿا.
• Gaofen: آفيسially زرعي، آفتن، وسيلن ۽ ماحول جي نگراني لاءِ، پر انهن جون اعليٰ صلاحيتون فوجي استعمال لاءِ به موزون آهن.
آمريڪي Space Force موجب، 2024 جي آخر تائين، چين جي 1,060 سيٽلائيٽن مان 510 کان وڌيڪ ISR جي قابل هئا.
خلائي جهاز
چين هڪ بي انسان ري يوز ايبل خلائي جهاز تي ڪم ڪري رهيو آهي، جيڪو X-37B وانگر مدار ۾ رھي سگهي ٿو ۽ پوءِ زمين تي واپس اچي سگهي ٿو. ان جو ممڪن نالو Shenlong ( خدائي ڊريگن) آهي، ۽ ان جا 3 مشنز مڪمل ٿي چڪا آهن (2020، 2022، 2023).
هي جهاز نوان خلائي ٽيڪنالاجي تجربا، نگراني، يا ننڍن سيٽلائيٽن جي لانچ لاءِ استعمال ٿي سگهن ٿا، يا ٻيا دشمن سيٽلائيٽ تباهه ڪرڻ لاءِ هٿيار کڻي وڃي سگهي ٿو. چين ٻيو ري يوز ايبل اسپيس پلين Tengyun (بادل سوار) تي به ڪم ڪري رهيو آهي، جنهن جي پهرين اڏام 2030 ۾ متوقع آهي.
دشمن سيٽلائيٽ سان هٿين پوڻ ۽ ڊاگ فائٽس
Shijian ۽ TJS سيٽلائيٽن آمريڪي سيٽلائيٽن جي ويجهو وڃي “اسٽالڪنگ يعني هٿين پوڻ” (ويجهو رهڻ، نگراني ڪرڻ) جا عمل ڪيا آهن. آمريڪي Space Force مطابق، انهن مان ڪجهه سيٽلائيٽن مدار ۾ “ڊاگ فائٽنگ” جهڙيون حرڪتون ڪيون، جيڪي پرامن مشن (جئين ته خلائي ملبو هٽائڻ) لاءِ ضروري آهن، پر حملن لاءِ به استعمال ٿي سگهن ٿيون.
خلائي ملبو ۽ ريفيولنگ
چين خلائي ملبو صاف ڪرڻ لاءِ Shijian سيٽلائيٽس سان مختلف تجربا ڪيا آهن، جن ۾ روبوٽڪ ٻانهن، نيٽس، ۽ ليزر شامل آهن. پر اهي ٽيڪنالاجيون دشمن جي سيٽلائيٽن کي بي اثر ڪرڻ لاءِ به استعمال ٿي سگهن ٿيون.
Shijian-21 هڪ غيرفعال بيدو سيٽلائيٽ کي “قبرستان مدار” ۾ منتقل ڪيو. هاڻي، چين پهريون سيٽلائيٽ-ٽو-سيٽلائيٽ ريفيولنگ مشن ڪرڻ جي تياري ڪري رهيو آهي، Shijian-25 جي مدد سان، جيڪو 2025 ۾ لانچ ٿيو.
اينٽي-سيٽلائيٽ هٿيار
2007 ۾، چين هڪ زمييني ميزائيل ذريعي هڪ خراب ٿيل سيٽلائيٽ کي تباهه ڪيو، جنهن تي عالمي سطح تي تنقيد چين نشانو بڻيو.
2013 ۾، هڪ ميزائيل 30,000 ڪلوميٽر اونچائيءَ تي ويو، جيڪو جيو اسٽيشنري مدار جي سيٽلائيٽن کي تباهه ڪرڻ جي صلاحيت ڏيکاري ٿو. پي ايل اي زميني ليزر ۽ جيمنگ ٽيڪنالاجين تي به ڪم ڪري رهيو آهي. جن کي خلا مان زمين تي ناڪارا بڻائي سگهبو.
چين جي هڪ نامور سائنسدان Pan Jianwei چيو آهي ته چين 2027 تائين دنيا جو پهريون هاءِ-آربٽ ڪوانٽم ڪميونيڪيشن سيٽلائيٽ لانچ ڪندو، جيڪو اوپٽيڪل ائٽامڪ ڪلاڪ سان ليس هوندو. هي سيٽلائيٽ عالمي ڪوانٽم نيٽورڪ لاءِ بيس پليٽفارم ۽ “سيڪنڊ” جي عالمي يونٽ جي نئين تعريف لاءِ بنياد فراهم ڪندو.
جيئن ته چين پنهنجي خلائي منصوبن ۾ تيزي آڻي رهيو آهي، هي نئون خلائي دور ايشيا جي اهميت کي عالمي طاقت جي ترتيب ۾ وڌائي رهيو آهي. (هي اسٽوري سائوٿ چائنا مارننگ پوسٽ ۾ شايع ٿي جيڪا سندن ٿورن سان پنهنجي پڙهندڙن لاءِ پيش ڪريون ٿا. ادارو)
